ކާބޯތަކެތީގެ އަގުއުފުލުނީ ހަމައެކަނި ޑޮލަރު އަގުބޮޑުވުމުގެ ސަބަބަކުން ނޫން !

މިއަދު މާލޭގެ މާރުކޭޓަކަށް ނުވަތަ ފިހާރައަކަށް ވަދެލުމުން އެންމެ ބޮޑަށް ފާހަގަވާއެއްކަމަކީ ކުރީގައި 6-7 ރުފިޔާއަށް ލިބެމުންދިޔަ އާފަލް ،  މިހާރު 14-15 ރުފިޔާއަށް ވިއްކަމުންދާކަމެވެ. ގިނަ ގޭބިސީތަކަށް ކާބޯތަކެތީގެ އަގު މައްޗަށް ދިއުން އެއީ ހަގީގަތުގައި ބޮޑު ބުރައެއްގެ އިތުރުން ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ ކަމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި މުޅި ވާހަކަ ޑޮލަރުގެ އަގުބޮޑުވުމުން ތަކެތީގެ އަގުއުފުލެނީކަމަށް ބުނެ ނިންމާލެވިދާނެތޯއެވެ؟ކުރު ޖަވާބަކީ: އެހެނެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔޭގެ ޝިޕިންގ އަގުތަކާއި ބޭރުފައިސާގެ އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓްތަކުގެ ދައުރެއް އޮތްނަމަވެސް، ޙަޤީޤަތް މާ ނާޒުކެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ބޭނުންކުރާ ކާބޯތަކެތީގެ %90 އަށްވުރެ ގިނަ އަދަދެއް އިމްޕޯޓުކުރާ ޖަޒީރާ ޤައުމަކަށްވުމުން، ޔޫ.އެސް. ޑޮލަރުގެ އަގަށް ޠަބީޢީގޮތުން ޙައްސާސްވާ ޤައުމެކެވެ. ގިނަ އަހަރުތަކެއް ވަންދެން، ކުދި ވިޔަފާރިތަކުން ފާޅުކުރަމުން އައި ކަންބޮޑުވުމަކީ، އެފަރާތްތަކަށް ބޭނުންވާ ޑޮލަރުގެ %5-10 އަށްވުރެ ގިނައިން ރަސްމީ ރޭޓު ކަމުގައިވާ ޑޮލަރަކަށް 15.42 ރުފިޔާގެ ރޭޓުން ނުލިބޭކަމެވެ. މީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އެފަރާތްތަކަށް މަޖުބޫރުވެފައިވަނީ ކަޅު ބާޒާރަށް ބަރޯސާވާށެވެ.

2023 ވަނަ އަހަރު، މި ޙާލަތުގެ ސަބަބުން ވިޔަފާރިތަކުން އެވްރެޖްކޮށް ޑޮލަރަކަށް 18.35 ރުފިޔާ ދައްކަން ޖެހުނެވެ. ނަމަވެސް 2025 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް އައިއިރު، މި ޙާލަތަށް ފާހަގަކުރެވޭ ކުރިއެރުމެއް އައިސްފައިވެއެވެ. ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްއިން މިހާރު ބޭނުންވާ ޑޮލަރުގެ %50 އަށްވުރެ ގިނަ އަދަދެއް ރަސްމީ ރޭޓުން ފޯރުކޮށްދެއެވެ. މީގެ ސަބަބުން އެފެކްޓިވް އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓު  ޑޮލަރަކަށް 17.71 ރުފިޔާއަށް ދަށްވެފައިވެއެވެ.

އެންމެ ހީނުކުރާ ސިނާރިއޯ ގައި ވެސް ، ކަޅު ބާޒާރުން %100 ޑޮލަރު  ޑޮލަރަކަށް 20 ރުފިޔާގެ ރޭޓުން ގަންނަ ޙާލަތެއްގައި ވެސް އެއީ 2023 އާ އަޅާބަލާއިރު އެންމެ %8 ގެ އިތުރުވުމެކެވެ. މިކަމަށް ތަޙްލީލީ ނަޒަރަކުން ބަލާއިރު، ކުރިން 7 ރުފިޔާއަށް ވިއްކި އާފަލެއްގެ އަގު މިހާރު ހުންނަންޖެހޭނީ ގާތްގަނޑަކަށް 7.50 ރުފިޔާ ހިސާބުގައެވެ. 14-15 ރުފިޔާގެ މަތީ އަގެއްގައެއް ނޫނެވެ.
ޚުލާޞާކޮށް ބުނާނަމަ، ޑޮލަރުގެ އަގަށް އައި ބަދަލުގެ އަސަރު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ކުރިނަމަވެސް، އާފަލުގެ އަގު ދެގުނަވުމަށް މިއީ އެކަށީގެންވާ އަދި ފުރިހަމަ ތަފްސީރެއް ނޫނެވެ. މިކަމުގައި އިތުރު އެހެން ކަންތައްތަކެއްގެ ދައުރު އޮތްކަން ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ސާބިތުވެއެވެ.

ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކަނޑުދަތުރުފަތުރާއި ސަޕްލައި ޗެއިންގެ ގޮންޖެހުންތައް

2023 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅުން ފެށިގެން، ދުނިޔެ ވަނީ ތަކުރާރުކޮށް ސަޕްލައި ޗެއިންގެ ހުއްޓުންތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ. ރަތް ކަނޑުގައި ހިންގާދިޔަ ހަމަލާތަކުގެ ސަބަބުން، ނޭވާލުމަށް ޖާގަ ނުލިބި، ޝިޕިންގ ލައިންތަކަށް ވަނީ އެފްރިކާގެ ވަށައިގެން ދަތުރުކުރަން މަޖުބޫރުވެފައެވެ. މީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ފްރެއިޓް ރޭޓްތަކާއި،ތެޔޮ ބޭނުންކުރުމާއި، އިންޝުއަރެންސް ޕްރީމިއަމްތައް ވަނީ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް އިތުރުވެފައެވެ. އާފަލު ފަދަ އަވަހަށް ހަލާކުވާ ޒާތުގެ އުފެއްދުންތަކުގެ އިމްޕޯޓްތަކަށް، ކަނޑުމަތީގައި އިތުރަށް ހޭދަވާ ކޮންމެ ދުވަހަކީ އަގު އިތުރުވެ، ހަލާކުވުމުގެ ރިސްކު އިތުރުވާ ދުވަހެކެވެ.

މީގެ އިތުރުން، މޫސުމަށް އަންނަ ކުއްލި ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން،  އެކްސްޕޯޓް ކުރާ ބައެއް މައިގަނޑު ޤައުމުތަކުގައި އާފަލުގެ އުފެއްދުންތެރިކަން ވަނީ ދަށްވެފައެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން، 2024 ވަނަ އަހަރު ޔޫރަޕުން ރިޕޯޓްކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި، އާފަލުގެ އަގު ވަނީ 10-20 އިންސައްތައަށް އިތުރުވެފައެވެ. މި އަގު ބޮޑުވުމަކީ އުފެއްދުންތެރިކަން ދަށްވުމާއި، ފިނިކޮށް ރައްކާކުރުމުގެ ޚަރަދުތައް އިތުރުވުމުގެ ސީދާ ނަތީޖާއެކެވެ. ދެކުނު އޭޝިއާގައި، ބަނދަރުތަކުގެ ހޭންޑްލިންގ ފީތައް އިތުރުވުމާއި، ދުނިޔޭގެ ކޮންޓެއިނަރ ދަތިކަމުގެ ސަބަބުން އިތުރު ޚަރަދުތަކެއް ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ.

ނަމަވެސް، މި ސަރަޙައްދުތަކުގައިވެސް އަގުތައް އިތުރުވެފައިވަނީ މަޑުމަޑުންނެވެ. ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަމަކީ، އެހެން އެއްވެސް ތަނެއްގައި ވިޔަފާރީގައި އާފަލުގެގެ އަގު ދެގުނައަށް އިތުރުވެފައި ނުވާކަމެވެ. މި ހާލަތުން ދޭހަވަނީ، ގްލޯބަލް ސަޕްލައި ޗެއިންގެ ދަތިތަކާ ކުރިމަތިލުމުގައި ވިޔަފާރިތަކުން ދެމެހެއްޓެނިވި ހައްލުތަކެއް ހޯދަމުންދާކަމެވެ.

"ޑޮލަރުގެ ސައިކޮލޮޖިކަލް އުކުޅު"
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރި މާޙައުލުގައި، ގިނަ ވިޔަފާރިވެރިންނާއި މުދާ ވިއްކާ ފަރާތްތަކުން އާންމުކޮށް ރިފަރެންސްއަކަށް ބަލަނީ ކަޅު ބާޒާރުގެ ޑޮލަރު ރޭޓެވެ. މިއީ އެފަރާތްތަކުން އެ ރޭޓުން ޑޮލަރު ގަންނަ ކަމުގައި ނުވިނަމަވެސް މެއެވެ. މި "ޑޮލަރ ސައިކޮލޮޖީ ކަނޑައެޅުން" ގެ ސަބަބުން، އަގުތައް އިތުރަށް މަތިކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބެއެވެ. މިގޮތަށް އަގު ބޮޑުކޮށް ޖެހުމަކީ އަސްލު ޚަރަދުތަކާ އެއްވަރުގެ ކަމެއްކަން ސާބިތުނުކުރެވުނު ނަމަވެސް މެއެވެ.

ޚުލާޞާކޮށް ދަންނަވާނަމަ: ޑޮލަރުގެ އަގު މައްޗަށް ދިއުމުގެ ބިރުވެރިކަމުގެ ސަބަބުން، ބައެއް ހާލަތްތަކުގައި ޑޮލަރުގެ އަސްލު އަގު މައްޗަށް ދާ މިންވަރަށްވުރެ މާ ބޮޑަށް މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ އަގުތައް މައްޗަށް ދެއެވެ.

ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭ އިޤްތިޞާދީ ލުއިފަސޭހަކަން

މޭވާގެ އަގުތައް މައްޗަށް ދިޔަ ނަމަވެސް، ސަރުކާރުން އެހެނިހެން ދާއިރާތަކުން އަގުތައް މައްޗަށް ދިއުމުން ރައްޔިތުންނަށް ރައްކާތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް އަންނަނިވި ފިޔަވަޅުތައް އަޅާފައިވެއެވެ:

ބޭރުފައިސާގެ ލުއިފަސޭހަކަން: ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްއިން ކުދި އަދި މެދުފަންތީގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ޑޮލަރު ދޫކުރާ މިންވަރު 50 އިންސައްތައަށް އިތުރުކޮށްފައިވެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ކަޅު ބާޒާރަށް ބަރޯސާވާ މިންވަރު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެފައިވެއެވެ.

އަސާސީ ބޭނުންތަކުގެ ތަކެތީގެ އަގު ހިފެހެއްޓުން: ހަނޑޫ، ފުށް އަދި ހަކުރުގެ އަގު ސަބްސިޑީ ދީގެން ދަށްކޮށްފައި ބޭއްވުމުގެ ސަބަބުން އަސާސީ ކާބޯތަކެތީގެ އަގު ހިފެހެއްޓިފައިވެއެވެ.

ތެލުގެ އަގަށް ލުއިދިނުން: 2022 އިން ފެށިގެން ޕެޓްރޯލްގެ އަގު 6 ފަހަރު ދަށްކޮށްފައިވެއެވެ. މިހާރު (މާރިޗު 2025) ޕެޓްރޯލްގެ އަގު ހުރީ ލީޓަރަކަށް 13.50 ރުފިޔާގައެވެ. ތެލުގެ އަގު ދަށްވުމުގެ ސަބަބުން ކަނޑު އަދި އެއްގަމު ދަތުރުފަތުރުގެ ޚަރަދުތައްވެސް ދަށްވެފައިވެއެވެ.

އިންޑިއާއިން ތަކެތި ލިބޭނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން: އިންޑިއާއިން ގިނަ ބާވަތްތަކެއްގެ ތަކެތި އެކްސްޕޯޓް ކުރުން މަނާކޮށްފައިވީ ނަމަވެސް، ފިޔާ އަލުވި އަދި ބިސްފަދަ އަސާސީ ތަކެތި ރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރުމަށް އިސްތިސްނާ ދީފައިވުމުގެ ސަބަބުން މި ތަކެތި ލިބެން ހުންނާނެކަން ކަށަވަރުކުރެވިފައިވެއެވެ.

އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީއިން މޮނީޓަރކުރުން : އިކޮނޮމިކް މިނިސްޓްރީއިން ވަނީ 152 ބާވަތެއް ކޮންމެ ދުވަހަކު މޮނިރޓަ ކުރުމަށް ފަށާފައެެ، އޭގެތެރޭގައި މޭވާ ތަރުކާރީގެ 39 ބާވަތެއް ވަނީ ހިމަނާފައެވެ.

އަގުއުފުލޭ ބައެއް ތަކެތި އެސްޓީއޯއިން އަގު ހެޔޮކޮށް ވިއްކުން : ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުގައި އޮރެންޖުގެ އަގު އާދަޔާ ޚިލާފަށް ބޮޑުވެ، އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ގަންނަން ނުކުޅެދިފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައި، ތާޒާ އޮރެންޖު ކިލޯއެއް 35 ރުފިޔާއަށް އެސްޓީއޯއިން ވަނީ ވިއްކަން ފަށާފައެވެ.

ޢާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ ކާބޯތަކެތި ހެޔޮ އަގުގައި ލިބޭނެކަން އެސްޓީއޯއިން ކަށަވަރުކުރުން: ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު ވަނީ ރާއްޖޭގައި ޒަމާނުންސުރެ ކަނޑައަޅާފައިވާ ކާޑުގެ ބާވަތްތައްކަމުގައިވާ ހަނޑޫ، ހަކުރު، ފުށުގެ އިތުރުން، ރާއްޖެއަށް އެންމެ ގިނައިން އެތެރެކުރާ 10 ބާވަތުގެ މޭވާ އާއި 10 ބާވަތުގެ ތަރުކާރީ އަދި މުގު، ބިސް، އަލުވި އެސްޓީއޯއިން ގަނޑުކޮށް އެތެރެކޮށް، ރާއްޖޭގެ ބާޒާރުގައި ވިއްކަން ނިންމަވާފައެވެ.މީގެ ކުރިން އެއްވެސް ސަރުކާރަކުން ރާއްޖޭގައި އެންމެ ގިނައިން ބޭނުންކުރާ ކާބޯތަކެތީގެ ރިވިއުއެއް ހެދުމަށް އެކަށީގެންވާ މަސައްކަތްތަކެއްކޮށްފައިނުވާކަން އިޤުތިޞާދީ ތަރައްޤީއާއި ވިޔަފާރިއާ ބެހޭ ވަޒީރު މުޙައްމަދު ސަޢީދު ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ.އޭގެ ސަބަބުން ހެޔޮ އަގުގައި ޢާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ ކާބޯތަކެތި ރައްޔިތުންނަށް ލިބުމުގައި ދަތިތައް ހުރިކަމަށް ވަޒީރު ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ.ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒުގެ އަމާޒަކީ މިކަން ބަދަލުކޮށް، ހެޔޮ އަގެއްގައި ކާބޯތަކެތި ލިބޭނެކަން ޔަޤީންކުރެއްވުމެވެ.

މި ފިޔަވަޅުތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދީ ހާލަތު ގޯސްވެފައިވީ ނަމަވެސް، 2024 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ އިންފްލޭޝަން ރޭޓް ހުރީ އެންމެ 1.4 އިންސައްތައިގައެވެ. މިއީ މި ސަރަޙައްދުގައި އެންމެ ދަށް އިންފްލޭޝަން ރޭޓްތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ރޭޓެވެ.

ބޮޑު މަންޒަރު

ބައިނަލްއަޤްވާމީ މަޝްރަޙު: ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ކާބޯތަކެތީގެ އަގުތައް ވަނީ މަތިވެފައެވެ. މިއީ ހަމައެކަނި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޚާއްޞަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ސްރީލަންކާ، ޕާކިސްތާން އަދި ޔޫރަޕްގެ ބައެއް ޤައުމުތަކުގައިވެސް ފައިސާގެ އަގު ދަށްވުމާއި ސަޕްލައި ޗެއިންގެ ދަތިތަކުގެ ސަބަބުން ތާޒާ ތަރުކާރީގެ އަގުތައް ވަނީ މަތިވެފައެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަށް އާންމުކޮށް އާފަލު އެތެރެކުރާ ސައުތު އެފްރިކާ އަދި ފްރާންސްގައި މޫސުމީ ނުތަނަވަސްކަމުގެ ސަބަބުން ލޮޖިސްޓިކަލް ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ.

ޤައުމީ މަޝްރަޙު: އާފަލުގެ އަގު މައްޗަށް ދިއުމަކީ ކަންބޮޑުވާންޖެހޭ ކަމެއް ނަމަވެސް، ގިނަ އަސާސީ ތަކެތީގެ އަގުތައް ދެމެހެއްޓިފައިވާކަން ފާހަގަކުރުން މުހިންމެވެ. މިއީ ސަރުކާރުގެ ސަބްސިޑީ ޕްރޮގްރާމްތަކާއި ވިޔަފާރީގެ ދާއިރާގައި ޤާޤާއިމުވެފައިވާ ހަރުދަނާ ގުޅުންތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.

މިއަދު އާފަލު އަގުބޮޑުވެފައިވީ ނަމަވެސް ހިސާބުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ޑޮލަރަކީ މީގެ މައިގަނޑު ސަބަބެއް ނޫނެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި، ދުނިޔޭގެ ޝިޕިންގ ދާއިރާއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ޝޮކުތަކާއި، މޫސުމީ ސަޕްލައިގެ މައްސަލަތަކާއި، އަގު މައްޗަށް ދިއުމުގެ ގިނަ ބައިތައް ސިފަކޮށްދެއެވެ. ހަމަ އެއްހެންމެ ބައެއް ވިޔަފާރިތަކުންވެސް މިފަދަ ކަންކަމުގައި ޤައުމިއްޔަތު އިސްކުރެއްވުމަކީ ޤައުމަށް އަދި ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ފައިދާވެގެންދާނެކަމެކެވެ.

އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ދިވެހިރާއްޖެއިން ޖުމްލަ އިންފްލޭޝަން ކޮންޓްރޯލްކޮށްފައިވުމާއި، ސަބްސިޑީތަކުން ގޭބިސީތަކަށް ލުޔެއް ދީފައިވުމާއި، އަދި ވިޔަފާރިތަކަށް ޑޮލަރު ލިބުމުގެ ފުރުސަތު ރަނގަޅުކޮށްފައިވުމެވެ. ބޮޑެތި އަދަދުގެ އިންފްލޭޝަނާ ކުރިމަތިލަމުންދާ އެހެން ގިނަ ޤައުމުތަކާ އަޅާޅާބަލާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހާލަތު މާ ސްޓޭބަލްއެވެ.

އެހެންކަމުން، ދެން ފަހަރަކު  15 ރުފިޔާއަށް އާފަލެއް ގަންނައިރު ހަނދާންކުރާށެވެ: މިއީ ހަމައެކަނި ޑޮލަރާ ގުޅޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދުގެ ސިސްޓަމުގެ ގޮންޖެހުންތަކާއިވެސް  ގުޅޭ ކަމެކެވެ . ހަމައެހެންމެ ވިޔަފާރިތަކާއި ވިޔަފާރިވެރިންނާއިވެސް ގުޅޭ ކަމެކެވެ.